Opinie: Niet “links”, niet “boven”, maar socialistisch!

door Sibren van Hoeven

Bij de laatste communitydag heb ik meegedaan aan het ideologie gesprek en geluisterd waar naar LinksBoven voor staat. Met het kerndoel ben ik het eens: GroenLinks en de PvdA linkser maken. Maar ik heb mijn twijfels over de fundamenten van LinksBoven, die ik ook had besproken met een paar mensen. Ik was van mening dat de opvattingen nog te vaag waren, mij werd verteld dat dat opzettelijk was omdat de kernwaarden nog niet uitgebouwd waren. Dit stelde me behoorlijk gerust. Hierom raakte ik gelijk enthousiast toen ik de vraag zag vanuit de groepsapp om input te geven over deze kernwaarden. Vandaar dit stuk. Ik wil ten eerste namelijk ingaan op bepaalde termen die LinksBoven gebruikt die ze beter achter zich kunnen laten. Vervolgens zal ik uitleggen wat we dan wel zijn in plaats van “links” of “idealistisch”, namelijk socialistisch.

Om te beginnen met de term idealisme. Ik zie dat deze term graag gebruikt wordt door LinksBoven. De partij moet namelijk ‘idealistischer’ worden. Daarbij vraag ik me af wat dat betekent. Is idealisme dromen? Is het geloven in iets wat ooit zal komen? De term idealisme is vaag en wordt op den duur door heel veel verschillende politici gebruikt. Van Obama tot Jetten tot Klaver, idealisme is een term die gebruikt wordt om te hopen op een betere, mooiere wereld. Een dapper streven, maar een mooiere wereld realiseer je niet door te dromen. De opvattingen van LinksBoven sluiten veel beter aan op materialisme dan idealisme. We weten wat de problemen zijn, hoe die worden veroorzaakt door materiële omstandigheden, en wat voor materiële veranderingen gerealiseerd moeten worden om ons economische systeem fundamenteel te veranderen. Dat is klassiek Marxisme, een politieke, economische,  en filosofische theorie die op basis van de materiële werkelijkheid een systeemanalyse maakt. Niet op basis van holle idealen maar de realiteit van uitbuiting, onderdrukking, en imperialisme, wat allemaal onderdeel uitmaakt van onze materiële basis: het kapitalisme. In vele belezen Marxistische kringen is “idealist” een scheldwoord in plaats van een term om trots op te zijn. Ik ben het daar lichtelijk mee eens. Bij idealisme denk ik aan een Frans Timmermans die denkt dat we met genoeg samenwerking en verschuiving naar het “redelijke midden” een egalitaire samenleving kunnen bereiken. Dat kan namelijk niet, dat is een ideaalbeeld, en wij weten dat dat niet kan op basis van een materiële analyse, niet op basis van holle frasen.

We moeten daarom ook niet meegaan in het positivistische idee dat ideologie te kwantificeren valt en te plaatsen op een kompas. Een politiek kompas is een inherent onjuiste manier om ideologie te analyseren. We hebben het waanidee dat de PVV “economisch links” is te danken aan de politieke kompassen van liberale politicologen als André Krouwel. Ideologie draait om grondige maatschappelijke opvattingen die we niet uit kunnen drukken op twee dimensies. We hebben ontologisch andere opvattingen over hoe de economie werkt, dat gaat vele malen verder dan stellingen over Tweede Kamerverkiezingen waar wordt gevraagd waar iets meer of minder geld aan uitgegeven moet worden. 

Om politieke ideologie correct te analyseren moeten we terugkeren naar mijn eerdere pleidooi voor materialisme, wat ook toepasbaar is hier. Politieke ideologie is in tegenstelling tot wat de heersende klasse ons probeert te vertellen geen set aan abstracte ideeën binnen een kapitalistisch paradigma waar kiezers binnen mogen zweven, maar een voortvloeisel van de vertegenwoordiging van materiële belangen. Vrijwel alle vragen die een kieskompas construeren bevinden zich binnen de kapitalistische ideologie, en het idee dat we “LinksBoven” op dat kompas staan betekent dus niks, behalve dat we eigenlijk niet te vatten zijn binnen zo’n kompas. Ik pleit niet direct voor het veranderen van de naam, die bestaat immers al, maar ik raad aan om te stoppen met onszelf te zien als een groep die “linkser is dan de rest”. Want wat betekent dat? Wat betekent links? Dat is immers ook gewoon een term die ooit is bedacht omdat liberalen aan de linkerkant van het Franse parlement zaten en monarchisten aan de rechterkant. Er is een reden waarom we om de haverklap moeten uitleggen dat partijen als D66 niet links zijn, en dat is omdat de term links onmogelijk te definiëren valt. Wij zijn niet zomaar “links”, wij zijn niet zomaar “boven”, wij zijn een groep die een bepaalde analyse van de samenleving maakt en op basis daarvan opkomt voor de belangen van de internationale arbeidersklasse. 

Wat zijn we dan wel? Dat moet ideologisch afgebakend worden. Dat kan door middel van een term die we collectief definiëren, zodat we allemaal weten wat ons ideologische kader inhoudt. Ik ben van mening dat wij in de kern een socialistische groepering zijn. Daar mag je voorwoordjes als “eco-” of “democratisch” aan toevoegen om de nadruk te leggen op dat je niet een conservatieve of dictatoriale lul bent, maar ik ben van mening dat socialisme zonder ecologisme of democratie helemaal geen socialisme is. Ik denk ook dat de rest van de leden van LinksBoven het daar zeker met mij eens is. Het socialisme kent ook vele stromingen, die we primair kunnen opdelen in de twee takken die historisch zijn ontstaan: hervormingsgezinden, ook wel de democratisch socialisten of sociaaldemocraten genoemd (deze twee termen waren zo ongeveer tot de jaren 90 volledige synoniemen en werden door elkaar gebruikt), en de revolutionairen, ook wel de communisten (waar ook weer 300 vertakkingen van zijn). Gezien wij een organisatie zijn die actief is binnen een parlementaire partij kan ik er geen doekjes om winden: wij behoren tot de eerste tak, of we het nou leuk vinden of niet. Dat betekent niet dat we niet radicaal zijn, maar zover ik weet zijn wij de komende tijd niet van plan om een gewapende revolutie te plegen op het huidige kabinet. Het primaire bestaansrecht van LinksBoven is om een parlementaire partij actief te veranderen en radicaler te maken, als we een revolutie willen kunnen we ons beter aansluiten bij een uitgesproken communistische partij die denkt dat hervorming ons nooit verder zal brengen. 

Op basis hiervan denk ik dat we LinksBoven ideologisch kunnen omschrijven als een groepering die socialisme terug wil brengen in GroenLinks en de PvdA. In plaats van een gereguleerd kapitalisme als einddoel een samenleving vrij van kapitalisme. Dit was ooit het streven van de PvdA en de voorgangers van GroenLinks. De PvdA heeft bijvoorbeeld het afschaffen van het kapitalisme in 2005 definitief uit hun beginselen gehaald en gedroeg zich al een jaar of 20 daarvoor niet naar dat beginsel. Vergis je dus niet, sociaaldemocratie is juist pas echte sociaaldemocratie als het het einde van het kapitalisme voor ogen heeft. De sociaaldemocratie was decennialang een radicale, socialistische stroming en was zoals ik eerder al zei een synoniem voor het democratisch socialisme, kortweg gewoon socialisme. Politici als Den Uyl en Troelstra gebruikten deze termen volledig door elkaar heen. Dat de PvdA over de tijd heen steeds liberaler is geworden betekent niet dat sociaaldemocratie een liberale, kapitalistische ideologie is, maar dat de PvdA steeds minder sociaaldemocratisch en meer liberaal is geworden. Ik zou om dezelfde reden GroenLinks dus ook niet eens een sociaaldemocratische partij noemen, ze zijn namelijk rechtser dan dat. GroenLinks pleit nergens voor een samenleving vrij van het kapitalisme, hoogstens voor een meer gereguleerd kapitalisme.

Omdat de term sociaaldemocratie door de derde weg volledig besmet is geraakt en wordt geassocieerd met links lullen en rechts vullen, gebruik ik de term ook niet meer zo vaak voor mezelf. Al ben ik nog steeds van mening dat we deze term op lange termijn moeten “reclaimen”. Tot dan lijkt het mij goed om mezelf, en de groepering LinksBoven, socialistisch te noemen. Omdat we actief zijn binnen parlementaire partijen lijkt het me vrij logisch dat we geen voorvoegsels aan dat woord hoeven toe te voegen. Het is vrij duidelijk dat we dat binnen een democratische hervormingsstrategie willen bereiken, anders waren we niet actief geweest binnen deze partijen. Ik kan nog verder ingaan op wat dan dus het verschil is tussen radicale, fundamentele hervormingen die ons echt socialistisch maken in tegenstelling tot het liberale “iets meer geld naar sociale voorzieningen”, maar dan ben ik nog veel meer pagina’s bezig met dit betoog.

Proletariërs aller landen, verenigt u!